De Voorburgse polder

De Veen- en Binckhorstpolder in verleden en heden

Deze pagina is voor het laatst gewijzigd in november 2018


Vliegermolen
Molen 'De Vlieger' in 1900


Wat staat op deze pagina?



Voorburgse polder?

Rond 1950 bestond het grootste deel van Voorburg nog uit een eeuwenoud aaneengesloten veenweidegebied dat zich uitstrekte van een smalle strook woonbebouwing tussen de Laan van Nieuw Oosteinde en de Machinesloot plus de Staringkade en de Van der Palmstraat, tot aan de toenmalige gemeentegrens met Leidschendam. Dit weidegebied werd verder begrensd door de spoorlijn naar Leiden en door de Broeksloot. Het gebied behoorde tot de Veen- en Binckhorstpolder, onderdeel van het Hoogheemraadschap Delfland.

Boerderij De Loo
Boerderij De Loo, in 1963 afgebroken
(Bron: Gemeentearchief Leidschendam-Voorburg)



Het open terrein werd alleen doorsneden door het onbebouwde deel van de Koningin Julianalaan/Rozenboomlaan en de Hofpleinspoorlijn naar Den Haag en Scheveningen. Er was enige verspreide bebouwing langs de Broeksloot, waaronder de Voorburgse Bad- en Zweminrichting en verder een bunkercomplex en de Oosterbegraafplaats, beide gelegen aan de Rodelaan. Afgezien hiervan bestond de enige bebouwing in het polderland uit de molen De Vlieger en de boerderij De Loo (ook wel Het Loo genoemd), welke laatste was gelegen vlakbij de Hofpleinspoorlijn op de plaats van de vroegere ridderhofstede De Loo. De zwartbonte koeien die 's zomers de Voorburgse weilanden begraasden waren afkomstig van De Loo en van andere boerderijen in de omgeving.

Dit landschap is in een periode van circa 25 jaar door de oprukkende verstedelijking geleidelijk verdwenen. Een strook weidegrond op de grens met Leidschendam bleef tijdelijk buiten schot als gevolg van planologische perikelen rond de Verlengde Landscheidingsweg (ook wel bekend als de Noordelijke Randweg of N14), die de A4 met de N44 moest verbinden. Inmiddels is deze weg gerealiseerd en is die strook weidegrond ook volgebouwd.

Alleen een klein stukje polderlandschap bij het tot kinderboerderij omgevormde Essesteijn, bleef behouden. Dit herinnert eraan hoe dit hele gebied er vroeger heeft uitgezien. De molen ‘De Vlieger’, die op zijn oorspronkelijke locatie bij de Badhuislaan helemaal ingesloten raakte door hoge gebouwen, is naar dat laatste restje polder verplaatst.

Op oude luchtfoto's is nog te zien hoe de situatie was voor de naoorlogse verstedelijking. De hele ontwikkeling sinds circa 1815 is te volgen aan de hand van topografische kaarten op de website topotijdreis.nl van het kadaster, zij het dat de jaartallen slechts bij benadering kloppen.


Ligging

De Veen- en Binckhorstpolder omvat een rechthoekig laagveengebied van circa drie bij vier kilometer dat ligt ingeklemd tussen twee oude strandwallen: een bij het Haagse Bos en een in Voorburg, waarover onder meer de Herenstraat, de Parkweg en het Oost- en Westeinde lopen. De laatstgenoemde strandwal vomde rond 3500 jaar v. Chr. de duinenrij achter de Noordzeekust, die toen ten opzichte van de huidige situatie meer landinwaarts lag. Zie ook het boek over Forum Hadriani van De Jonge et al. (2006).

Deze strandwallen vormen de lange zijden van de rechthoek. De lengteas van de polder loopt dus ongeveer evenwijdig aan de kustlijn van het zuidwesten naar het noordoosten. De korte zijden van de rechthoek vallen samen met structuren die zijn ontstaan door menselijk ingrijpen: de Trekvliet, een zijkanaal van de Vliet richting Den Haag, en de landscheiding tussen Delfland en Rijnland, gelegen op de voormalige gemeentegrens tussen Voorburg en Leidschendam.

In de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de Haagse wijken Bezuidenhout en Mariahoeve ontpolderd. Ook delen van het gebied tussen de Trekvliet en de Utrechtse Baan zijn afgescheiden van de polder. Een en ander betekent dat de huidige Veen- en Binckhorstpolder ruwweg wordt begrensd door de Haagse Binckhorstlaan en Schenk, de N14 en de Voorburgse Broeksloot.

kaart
Kaart van de Veen- en Binckhorstpolder in 1647 (klik op de afbeelding voor vergrote weergave)


Structuur

Met uitzondering van de afvoertocht van de Vliegermolen naar de Broeksloot, en de in 1872 gegraven Machinesloot inclusief de afvoertocht van het gemaal naar de Broeksloot, liepen alle belangrijke waterlopen in de lengterichting van de polder. Van het zuidoosten af gerekend achtereenvolgens de: 

Tussen de beide strandwallen die de begrenzing van het veengebied vormen, en parallel daaraan, ligt een zandrug. Hierover liep een pad, de 'Oude Veenweg', dat dateert uit de Karolingische en mogelijk zelfs uit de Romeinse tijd. Het voerde langs de drie op de zandrug verrezen ridderhofsteden, De Binckhorst, De Werve en De Loo, en liep over de landscheiding door tot aan Kasteel Duivenvoorde te Voorschoten. In de vijftiende eeuw werd langs het Voorburgse deel van dit pad een tussendijk aangelegd: de Bovenkade, ook wel aangeduid als Broekkade of Binckhorstkade. Zoals op bovenstaande kaart staat aangegeven lag deze tussendijk - en dus ook de onderliggende zandrug - ongeveer halverwege tussen de Binnenwatering en de Veenwatering. De Bovenkade deelde de polder in tweeën: de noordwestelijke 'Veenpolder', die afwaterde op de Schenk, en de zuidoostelijke 'Binckhorstpolder', die afwaterde op de Broeksloot.

Haaks op de bovengenoemde waterlopen en langs de drie ridderhofsteden liepen lange lanen dwars door het veengebied. Van het zuidwesten af gerekend lagen achtereenvolgens de: 

Een en ander is duidelijk te zien op de bovenstaande kaart van het poldergebied uit 1647, maar deels ook op een oudere kaart uit 1578 en meer gedetailleerd op kaarten uit 1611 en 1639. Ook op kaarten uit later eeuwen (1712, 1750, 1867 en 1909) is de hierboven beschreven structuur terug te vinden.

Broeksloot
Broeksloot ter hoogte van de Westerlookade, richting Rijswijk, eerste helft twintigste eeuw


Ontstaan

De polder dankt zijn ontstaan aan de ontginning van het veenmoeras tussen de beide strandwallen. We noteren in chronologische volgorde de volgende mijlpalen:


Binckhorst1895
De Binckhorst in 1895


Huidige situatie

Het Voorburgse veenweidelandschap is, behoudens de omgeving van de kinderboerderij Essesteijn, helemaal verdwenen. Landschappelijk gezien bestaat de polder dus niet meer. De waterbeheersingsfunctie van de Veen- en Binckhorstpolder is echter gebleven en nog steeds zorgt het gemaal aan de Van Woudekade ervoor dat de Voorburgers droge voeten houden. Het oorspronkelijke stelsel van waterlopen is grotendeels bewaard gebleven en goed herkenbaar. Hetzelfde geldt voor enkele andere elementen van de oorspronkelijke structuur. 

De onderstaande drie pagina's brengen de huidige toestand in beeld:


Links


Literatuur



Powered by BravenetPowered by Bravenet.com





hansroodenburg.nl

terug naar het begin van deze pagina